Geen hoorgesprek, geen inzage

In 2002 heeft de Hoge Raad beslist dat belastingplichtige geen recht had op inzage in de op de zaak betrekking hebbende stukken omdat hij geen gebruik had gemaakt van zijn recht om te worden gehoord (HR 7 juni 2002, nr. 36801, ECLI:NL:HR:2002:AE3833).

Uit het arrest van de Hoge Raad van 18 augustus 2023 maak ik op dat deze rechtsregel nog steeds geldt. (HR 18 augustus 2023, nr. 22/00170, ECLI:NL:HR:2023:1107). De Hoge Raad beslist in dat arrest dat, doordat geen hoorzitting plaatsvond, belastingplichtige geen recht had op inzage in zijn dossier.

Wanneer moet worden gehoord?

In deze zaak hoefde volgens de Hoge Raad ook geen hoorzitting plaats te vinden omdat belastingplichtige hierom niet had verzocht. Belastingplichtige had alleen om inzage in de stukken verzocht, maar dat vonden het Hof en daarna de Hoge Raad onvoldoende om aan te nemen dat belastingplichtige ook gehoord wilde worden.

Belastingplichtige had nog een beroep gedaan op par. 9 Besluit Fiscaal Bestuursrecht, waarin is opgenomen dat het initiatief voor een hoorgesprek bij de inspecteur ligt, maar dat kon hem niet baten. Belastingplichtige kon zich hierop niet met vrucht beroepen omdat dit beleid alleen geld voor de Rijksbelastingen en niet voor, zoals in deze zaak, de lokale heffingen (parkeerbelasting).  In dat geval geldt dat belastingplichtige alleen wordt gehoord als hij daarom verzocht (art. 25, lid 1, AWR).

Wat moet onder ter inzage leggen worden verstaan?

Ten overvloede merkt de Hoge Raad in zijn arrest van 18 augustus 2023 op dat de terinzagelegging van de op de zaak betrekking hebbende stukken ook langs elektronische weg kan plaatsvinden (art. 7:4, lid 2, Awb), in het bijzonder als het gaat om in elektronische vorm vastgelegde gegevens. Het bestuursorgaan kan de belastingplichtige via elektronische wijze toegang geven tot de gegvens, bijvoorbeeld via een webportaal.Het is aan het bestuursorgaan om een keuze te maken op welke wijze in een concreet geval inzage in de stukken moet worden verleend. Bij het maken van die keuze dienen de algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht te worden genomen.

Wat houdt dat in voor de praktijk?

In dit arrest houdt de Hoge Raad vast aan de koppeling tussen het horen en de inzage. In de wettelijke bepaling wordt die koppeling ook gemaakt. Volgens de wettelijke regeling vindt de inzage plaats voorafgaand aan het horen. 

Het arrest is in die zin in lijn met de wettelijke regeling, maar een soepelere minder formele beslissing waarbij een inzage in de stukken, als daarom is gevraagd, ook los van een hoorgesprek kan plaatsvinden, had wat mij betreft de voorkeur gehad. Ik kan mij namelijk voorstellen dat een belastingplichtige wel de behoefte heeft aan inzage in de onderliggende stukken (waarop heeft de Belastingdienst het standpunt gebaseerd), maar niet altijd aan een hoorgesprek. 

Ik vind ook dat de praktijk niet gebaat is bij deze rechtsregel. Door dit soort formele regels wordt procederen ook lastiger, vooral voor belastingplichtigen zelf. In deze zaak was er een gemachtigde, die had misschien beter moeten weten, maar het is uiteindelijk de belastingplichtige die hiervan de dupe wordt. Door deze koppeling is en blijft het dus verstandig om altijd te vragen om te worden gehoord, wat mij betreft ook in rijksbelastingzaken, dan heb je in ieder geval alle rechten veiliggesteld. Heeft belastingplichtige toch geen behoefte aan een hoorgesprek of een inzage dan kan daar altijd nog van worden afgezien.

In dit arrest beslist de Hoge Raad voorts ten overvloede dat inzage ook langs elektronische weg kan plaatsvinden. Sinds de uitbraak van het coronavirus vindt dat ook al steeds vaker plaats. Inzage verlenen via elektronische weg is niet verplicht. Het kan naar mijn mening niet worden afgedwongen maar als de gegevens elektronisch/digitaal beschikbaar zijn, dan zou het wel heel vreemd zijn als de Belastingdienst een inzage via elektronische weg zou weigeren. De Belastingdienst heeft wat mij betreft dan wel wat uit te leggen.

Wil je als eerst op de hoogte zijn?

Iedere vrijdag deel ik per mail een wekelijkse update van het formele belastingrecht. Vind je het leuk om deze updates te ontvangen? Meld je dan aan via deze link.

Meer over de verplichtingen die ondernemers hebben vind je ook in mijn boek ‘Winnen van de belastingdienst? Doe je zo!’. Meer weten over het boek klik dan op de link Winnen van de belastingdienst.